Αισθάνομαι τυχερός που οι
απόψεις μου, σχετικές με το θέμα της «επιστήμης» της αστρολογίας, μπορούν να
κοινοποιηθούν μέσω της σχολικής εφημερίδας. Αφορμή για την σύνταξη του άρθρου
στάθηκε μια πρόσφατη εμπειρία σχετική με το θέμα η οποία εξέγειρε τους
προβληματισμούς και μου θύμισε συζητήσεις επί τούτου, αλλά και μια συμμαθήτριά
μου που πέρσι όταν την πληροφόρησα πως ως μάθημα επιλογής δήλωσα την
Αστρονομία, μου απάντησε με έκπληξη «μα εσύ δεν τα πιστεύεις αυτά!», προφανώς
επειδή δεν έβρισκε καμία διαφορά ανάμεσα στην συγκεκριμένη επιστήμη και την
Αστρολογία.
Με τον όρο Αστρολογία λοιπόν (και όχι ΑστροΝοΜία, επαναλαμβάνω) ονομάζουμε το σύνολο των παραδόσεων και συστημάτων, τα οποία ισχυρίζονται πως η φαινόμενη θέση διαφόρων ουρανίων σωμάτων σχετίζεται και επηρεάζει τη ζωή του ανθρώπου, με τρόπο άγνωστο στην σημερινή επιστήμη και λογική της Αιτιοκρατίας. Οι παραδόσεις αυτές λοιπόν απορρίπτουν τις αρχές του Ρασιοναλισμού (Ορθολογισμού), δηλαδή δεν αποδέχονται ως γνώμονα και αφετηρία της γνώσης την λογική σκέψη, ούτε στηρίζουν τις απόψεις τους σε αποδείξεις ή τεκμήρια όπως επιδεικνύουν οι αντίστοιχες αρχές του Ντετερμινισμού. Ωστόσο αυτό που προβληματίζει είναι ότι μεγάλο μέρος της κοινωνίας παρά την πρόοδο της επιστήμης, της ανθρώπινης διανόησης και σκέψης συνεχίζει να διαβάζει πιστά τις σελίδες Αστρολογίας στα περιοδικά, παρακολουθεί τον ωροσκόπο του και πιστεύει χωρίς ενδοιασμούς ότι «επειδή ο Κρόνος θα κινείται σε ορθή πορεία στον Σκορπιό και ο Ερμής θα είναι ανάδρομος, θα του επιβάλλουν νέες ισορροπίες στην προσωπική του ζωή». Είναι σημαντικό λοιπόν να ερευνήσουμε τους λόγους για τους οποίους πρέπει να είμαστε δύσπιστοι στις προβλέψεις επιτηδείων και να μας προβληματίσει το γεγονός ότι μια σημαντική μερίδα πληθυσμού στηρίζει την ζωή της σε αυτές.
Ας ξεκινήσω από την παντελή έλλειψη αποδείξεων, τρίζουν τα κόκαλα του Descarte. Το ανθρώπινο είδος έχει κάνει μια αλματώδη πρόοδο στον χώρο της επιστήμης, έχουμε φωτογραφήσει την ακτινοβολία που έχει αφήσει πίσω του το Big Bang και προσπαθούμε να ξεκλειδώσουμε ένα από τα μεγαλύτερα μυστήρια της φύσης, την γέννηση του σύμπαντος (και τα καταφέρνουμε επιτυχώς προς το παρόν – βλέπε Μποζόνιο του Higgs). Έχουμε στείλει ανθρώπους -και στοχεύουμε τις έρευνές μας στην προσπάθεια να μετοικίσουμε- σε ξένα ουράνια σώματα. Γίνεται λοιπόν να μην γνωρίζουμε, πως αυτά αλληλεπιδρούν με εμάς και με ποιόν τρόπο επηρεάζουν τον χαρακτήρα μας; Το μόνιμο επιχείρημα που επικαλούνται οι αστρολόγοι και οι υποστηρικτές τους είναι η επιτυχία στις προβλέψεις. Στο παραπάνω έδωσε μια πολύ καλή απάντηση με ένα πείραμά του το 1948 ο ψυχολόγος Bertram R. Forer και το αναπαρήγαγε με μεγάλη επιτυχία αργότερα ο σκεπτικιστής James Randi. Ο κύριος Forer, έδωσε σε ένα πλήθος φοιτητών του μια ανάλυση της προσωπικότητάς του καθενός και τους ζητούσε να βαθμολογήσουν με άριστα το 5, κατά πόσο η περιγραφή που τους δόθηκε ταίριαζε με τον πραγματικό τους χαρακτήρα. Ο καθηγητής χωρίς να γνωρίζει κανέναν κατάφερε να αποσπάσει στις βαθμολογίες έναν μέσο όρο της τάξης του 4,26 που σημαίνει ότι πέτυχε με ακρίβεια τους χαρακτήρες της πλειοψηφίας του δείγματος. Το εντυπωσιακό είναι ότι η περιγραφή που έδωσε σε όλους ήταν το ίδιο απόσπασμα το οποίο είχε πάρει από περιοδικό αστρολογίας. Το απόσπασμα, όπως και κάθε στήλη αστρολογίας στον σύγχρονο τύπο ήταν γεμάτο ασάφειες στην διατύπωση και διφορούμενες περιγραφές (πχ. «Όταν ήσουν μικρός έζησες μια τραυματική εμπειρία» - όλοι έχουμε ζήσει μια τραυματική εμπειρία). Τα χαρακτηριστικά δεν είναι μόνο αυτά, οι προβλέψεις δεν είναι ποτέ αρνητικές αλλά πάντα ενθαρρυντικές, συνδυάζουν στοιχεία από αρχαίες έννοιες και σύγχρονα επιστημονικά στοιχεία ώστε δίνουν την εντύπωση ενός επιστημονικοφανούς λόγου και συνήθως το λεξιλόγιο κουράζει τον αναγνώστη, ώστε όσο περισσότερα διαβάζει, τόσο λιγότερα να θυμάται. Σας παραπέμπω να «googlαρετε» το πείραμα του καθηγητή φυσικής στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, Shawn Carlson ο οποίος εξέθεσε τριάντα διάσημους αστρολόγους των ΗΠΑ, αποδεικνύοντας ότι οι προβλέψεις τους με βάση τα «αστρολογικά τους δεδομένα» ήταν χειρότερες από αυτές που θα έκαναν αν είχαν ως γνώμονα την τύχη.
Η αστρολογία είναι μια μακραίωνη παράδοση η οποία αναπτύχθηκε τα χρόνια κατά τα οποία η γνώσεις του ανθρώπου για το σύμπαν ήταν ελάχιστες. Πλέον γνωρίζουμε πως η γη είναι ένα ουράνιο σώμα που περιφέρεται γύρω από τον ήλιο (γνώσεις δημοτικού), πράγμα που δεν φαίνεται να κατανοούν οι αστρολόγοι, καθώς έχουν αλλάξει ελάχιστα τα δεδομένα τους από αυτά του 16ο αιώνα. Μέτα λύπης ανακοινώνω στους λάτρεις της αστρολογίας, πως οι προβλέψεις της Μύριαμ, θα υπήρχε περίπτωση να ήταν σωστές μόνο αν η γη ήταν το κέντρο του σύμπαντος και όλα τα ουράνια σώματα περιφέρονται γύρω της (αν δηλαδή ίσχυε το Πτολεμαϊκό - γεωκεντρικό σύστημα). Επίσης η μεγαλόμισθη επαγγελματίας αστρολόγος Άση Μπήλιου δεν έλαβε υπόψη της το φαινόμενο της μετάπτωσης των ισημερινών που έχει ως αποτέλεσμα κάθε 2150 χρόνια η εαρινή ισημερία να συμβαίνει σε διαφορετικό αστερισμό. Ψιλά γράμματα. Για να μην μακρηγορώ, αν είστε Κριός, καλύτερα διαβάστε την στήλη του Ιχθύ, γιατί λόγω της μετατόπισης του άξονα της γης, μάλλον αυτό είναι το «πραγματικό» σας ζώδιο.
Αυτά ήταν λίγα από τα εκατοντάδες αποδεικτικά στοιχεία που μπόρεσα να βρω κατά της απάτης που ονομάζουμε αστρολογία. Ωστόσο αυτά τα επιχειρήματα είναι λίγα και η απάντηση πάντα γνωστή: «Μα εμένα ότι λέει το ζώδιο μου βγαίνει!». Ο ανθρώπινος εγκέφαλος, έχει την ικανότητα να θυμάται ασυνείδητα γεγονότα που θέλει, και να διαγράφει άλλα που δεν του χρειάζονται. Θυμηθείτε τον νόμο του ψωμιού: όποτε σου πέσει κάτω φέτα αλειμμένη με βούτυρο θα πέσει από τη μεριά με το βούτυρο! Λάθος, οι πιθανότητες να πέσει η φέτα από την αλειμμένη πλευρά ή την άλλη, είναι μοιρασμένες, απλά εμείς θυμόμαστε μόνο τις φορές που το βούτυρο μας λέρωσε, τις υπόλοιπες ο εγκέφαλος μας τις διέγραψε, ως άχρηστες πληροφορίες. Με την ίδια λογική θυμόμαστε μόνο τις φορές που η αστρολογική στήλη έκανε μια σωστή πρόβλεψη και τις εκατοντάδες φορές που έπεσε έξω, τις ξεχάσαμε, ασυνείδητα.
Η πίστη στις ζωδιακές προβλέψεις δεν είναι χαρακτηριστικό ανθρώπων χαμηλής νοημοσύνης (ο Ronald Reagan και ο Winston Churchill ήταν λάτρεις της αστρολογίας), είναι χαρακτηριστικό αδυναμίας του χαρακτήρα και της έλλειψης κριτικής σκέψης. Η πίστη αυτή ενισχύεται επίσης από την γοητεία του μυστικισμού που προσφέρουν αυτές, την συνειδητή τροποποίηση της πραγματικότητας ώστε να προσαρμόζεται στις προσδοκίες μας, την έμφυτη τάση του ανθρώπου να μάθει το μέλλον του, την εξοικείωση μας με αυτές λόγω της υπερβολικής προβολής τους στα Μέσα Μαζικής Εξημέρωσης, την απενοχοποίηση που προσφέρουν και την ανακούφιση καθώς κάνουν τον άνθρωπο να πιστέψει πως «το πεπρωμένο φυγείν αδύνατον» και τέλος όπως με πολύ σοφία εξήγησε ο φυσικός Carl Sagan, ικανοποιούν την ματαιοδοξία του ανθρώπου ότι είναι κάτι σημαντικό στο αχανές σύμπαν που τον τελευταίο αιώνα έχουμε γνωρίσει, και δίνει την ψευδαίσθηση ότι η ανθρώπινη ζωή έχει αξία.
Η πίστη σε παντός είδους δεισιδαιμονίες, στερεί από τον άνθρωπο την ελευθερία και τον καθιστά υποχείριο των επιτήδειων. Εξοργίζει το γεγονός ότι ενώ οι Αστρολογικές προβλέψεις κάνουν την εμφάνισή τους σε καθημερινή βάση στα ΜΜΕ, οι αντίστοιχες επιστημονικές στήλες έχουν την τιμητική τους μια φορά τον μήνα. Τέλος, όσον αφορά την χώρα μας, οι τραπεζικοί λογαριασμοί των μελλοντολόγων (αστρολόγοι, μέντιουμ, χαρτορίχτρες κ.α.) πλησιάζουν ποσά όμοια με αυτά του δημόσιου χρέους, την στιγμή που καθηγητές και επιστήμονες απολαμβάνουν τους «πλουσιοπάροχους» μισθούς του δημοσίου. Ας αναρωτηθούμε λοιπόν, πως είναι δυνατόν στην εποχή της γνώσης, της πληροφόρησης και της τεχνολογίας, μερίδες πληθυσμού να παραπλανούνται με τόσο μεγάλη επιτυχία.
Με τον όρο Αστρολογία λοιπόν (και όχι ΑστροΝοΜία, επαναλαμβάνω) ονομάζουμε το σύνολο των παραδόσεων και συστημάτων, τα οποία ισχυρίζονται πως η φαινόμενη θέση διαφόρων ουρανίων σωμάτων σχετίζεται και επηρεάζει τη ζωή του ανθρώπου, με τρόπο άγνωστο στην σημερινή επιστήμη και λογική της Αιτιοκρατίας. Οι παραδόσεις αυτές λοιπόν απορρίπτουν τις αρχές του Ρασιοναλισμού (Ορθολογισμού), δηλαδή δεν αποδέχονται ως γνώμονα και αφετηρία της γνώσης την λογική σκέψη, ούτε στηρίζουν τις απόψεις τους σε αποδείξεις ή τεκμήρια όπως επιδεικνύουν οι αντίστοιχες αρχές του Ντετερμινισμού. Ωστόσο αυτό που προβληματίζει είναι ότι μεγάλο μέρος της κοινωνίας παρά την πρόοδο της επιστήμης, της ανθρώπινης διανόησης και σκέψης συνεχίζει να διαβάζει πιστά τις σελίδες Αστρολογίας στα περιοδικά, παρακολουθεί τον ωροσκόπο του και πιστεύει χωρίς ενδοιασμούς ότι «επειδή ο Κρόνος θα κινείται σε ορθή πορεία στον Σκορπιό και ο Ερμής θα είναι ανάδρομος, θα του επιβάλλουν νέες ισορροπίες στην προσωπική του ζωή». Είναι σημαντικό λοιπόν να ερευνήσουμε τους λόγους για τους οποίους πρέπει να είμαστε δύσπιστοι στις προβλέψεις επιτηδείων και να μας προβληματίσει το γεγονός ότι μια σημαντική μερίδα πληθυσμού στηρίζει την ζωή της σε αυτές.
Ας ξεκινήσω από την παντελή έλλειψη αποδείξεων, τρίζουν τα κόκαλα του Descarte. Το ανθρώπινο είδος έχει κάνει μια αλματώδη πρόοδο στον χώρο της επιστήμης, έχουμε φωτογραφήσει την ακτινοβολία που έχει αφήσει πίσω του το Big Bang και προσπαθούμε να ξεκλειδώσουμε ένα από τα μεγαλύτερα μυστήρια της φύσης, την γέννηση του σύμπαντος (και τα καταφέρνουμε επιτυχώς προς το παρόν – βλέπε Μποζόνιο του Higgs). Έχουμε στείλει ανθρώπους -και στοχεύουμε τις έρευνές μας στην προσπάθεια να μετοικίσουμε- σε ξένα ουράνια σώματα. Γίνεται λοιπόν να μην γνωρίζουμε, πως αυτά αλληλεπιδρούν με εμάς και με ποιόν τρόπο επηρεάζουν τον χαρακτήρα μας; Το μόνιμο επιχείρημα που επικαλούνται οι αστρολόγοι και οι υποστηρικτές τους είναι η επιτυχία στις προβλέψεις. Στο παραπάνω έδωσε μια πολύ καλή απάντηση με ένα πείραμά του το 1948 ο ψυχολόγος Bertram R. Forer και το αναπαρήγαγε με μεγάλη επιτυχία αργότερα ο σκεπτικιστής James Randi. Ο κύριος Forer, έδωσε σε ένα πλήθος φοιτητών του μια ανάλυση της προσωπικότητάς του καθενός και τους ζητούσε να βαθμολογήσουν με άριστα το 5, κατά πόσο η περιγραφή που τους δόθηκε ταίριαζε με τον πραγματικό τους χαρακτήρα. Ο καθηγητής χωρίς να γνωρίζει κανέναν κατάφερε να αποσπάσει στις βαθμολογίες έναν μέσο όρο της τάξης του 4,26 που σημαίνει ότι πέτυχε με ακρίβεια τους χαρακτήρες της πλειοψηφίας του δείγματος. Το εντυπωσιακό είναι ότι η περιγραφή που έδωσε σε όλους ήταν το ίδιο απόσπασμα το οποίο είχε πάρει από περιοδικό αστρολογίας. Το απόσπασμα, όπως και κάθε στήλη αστρολογίας στον σύγχρονο τύπο ήταν γεμάτο ασάφειες στην διατύπωση και διφορούμενες περιγραφές (πχ. «Όταν ήσουν μικρός έζησες μια τραυματική εμπειρία» - όλοι έχουμε ζήσει μια τραυματική εμπειρία). Τα χαρακτηριστικά δεν είναι μόνο αυτά, οι προβλέψεις δεν είναι ποτέ αρνητικές αλλά πάντα ενθαρρυντικές, συνδυάζουν στοιχεία από αρχαίες έννοιες και σύγχρονα επιστημονικά στοιχεία ώστε δίνουν την εντύπωση ενός επιστημονικοφανούς λόγου και συνήθως το λεξιλόγιο κουράζει τον αναγνώστη, ώστε όσο περισσότερα διαβάζει, τόσο λιγότερα να θυμάται. Σας παραπέμπω να «googlαρετε» το πείραμα του καθηγητή φυσικής στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, Shawn Carlson ο οποίος εξέθεσε τριάντα διάσημους αστρολόγους των ΗΠΑ, αποδεικνύοντας ότι οι προβλέψεις τους με βάση τα «αστρολογικά τους δεδομένα» ήταν χειρότερες από αυτές που θα έκαναν αν είχαν ως γνώμονα την τύχη.
Η αστρολογία είναι μια μακραίωνη παράδοση η οποία αναπτύχθηκε τα χρόνια κατά τα οποία η γνώσεις του ανθρώπου για το σύμπαν ήταν ελάχιστες. Πλέον γνωρίζουμε πως η γη είναι ένα ουράνιο σώμα που περιφέρεται γύρω από τον ήλιο (γνώσεις δημοτικού), πράγμα που δεν φαίνεται να κατανοούν οι αστρολόγοι, καθώς έχουν αλλάξει ελάχιστα τα δεδομένα τους από αυτά του 16ο αιώνα. Μέτα λύπης ανακοινώνω στους λάτρεις της αστρολογίας, πως οι προβλέψεις της Μύριαμ, θα υπήρχε περίπτωση να ήταν σωστές μόνο αν η γη ήταν το κέντρο του σύμπαντος και όλα τα ουράνια σώματα περιφέρονται γύρω της (αν δηλαδή ίσχυε το Πτολεμαϊκό - γεωκεντρικό σύστημα). Επίσης η μεγαλόμισθη επαγγελματίας αστρολόγος Άση Μπήλιου δεν έλαβε υπόψη της το φαινόμενο της μετάπτωσης των ισημερινών που έχει ως αποτέλεσμα κάθε 2150 χρόνια η εαρινή ισημερία να συμβαίνει σε διαφορετικό αστερισμό. Ψιλά γράμματα. Για να μην μακρηγορώ, αν είστε Κριός, καλύτερα διαβάστε την στήλη του Ιχθύ, γιατί λόγω της μετατόπισης του άξονα της γης, μάλλον αυτό είναι το «πραγματικό» σας ζώδιο.
Αυτά ήταν λίγα από τα εκατοντάδες αποδεικτικά στοιχεία που μπόρεσα να βρω κατά της απάτης που ονομάζουμε αστρολογία. Ωστόσο αυτά τα επιχειρήματα είναι λίγα και η απάντηση πάντα γνωστή: «Μα εμένα ότι λέει το ζώδιο μου βγαίνει!». Ο ανθρώπινος εγκέφαλος, έχει την ικανότητα να θυμάται ασυνείδητα γεγονότα που θέλει, και να διαγράφει άλλα που δεν του χρειάζονται. Θυμηθείτε τον νόμο του ψωμιού: όποτε σου πέσει κάτω φέτα αλειμμένη με βούτυρο θα πέσει από τη μεριά με το βούτυρο! Λάθος, οι πιθανότητες να πέσει η φέτα από την αλειμμένη πλευρά ή την άλλη, είναι μοιρασμένες, απλά εμείς θυμόμαστε μόνο τις φορές που το βούτυρο μας λέρωσε, τις υπόλοιπες ο εγκέφαλος μας τις διέγραψε, ως άχρηστες πληροφορίες. Με την ίδια λογική θυμόμαστε μόνο τις φορές που η αστρολογική στήλη έκανε μια σωστή πρόβλεψη και τις εκατοντάδες φορές που έπεσε έξω, τις ξεχάσαμε, ασυνείδητα.
Η πίστη στις ζωδιακές προβλέψεις δεν είναι χαρακτηριστικό ανθρώπων χαμηλής νοημοσύνης (ο Ronald Reagan και ο Winston Churchill ήταν λάτρεις της αστρολογίας), είναι χαρακτηριστικό αδυναμίας του χαρακτήρα και της έλλειψης κριτικής σκέψης. Η πίστη αυτή ενισχύεται επίσης από την γοητεία του μυστικισμού που προσφέρουν αυτές, την συνειδητή τροποποίηση της πραγματικότητας ώστε να προσαρμόζεται στις προσδοκίες μας, την έμφυτη τάση του ανθρώπου να μάθει το μέλλον του, την εξοικείωση μας με αυτές λόγω της υπερβολικής προβολής τους στα Μέσα Μαζικής Εξημέρωσης, την απενοχοποίηση που προσφέρουν και την ανακούφιση καθώς κάνουν τον άνθρωπο να πιστέψει πως «το πεπρωμένο φυγείν αδύνατον» και τέλος όπως με πολύ σοφία εξήγησε ο φυσικός Carl Sagan, ικανοποιούν την ματαιοδοξία του ανθρώπου ότι είναι κάτι σημαντικό στο αχανές σύμπαν που τον τελευταίο αιώνα έχουμε γνωρίσει, και δίνει την ψευδαίσθηση ότι η ανθρώπινη ζωή έχει αξία.
Η πίστη σε παντός είδους δεισιδαιμονίες, στερεί από τον άνθρωπο την ελευθερία και τον καθιστά υποχείριο των επιτήδειων. Εξοργίζει το γεγονός ότι ενώ οι Αστρολογικές προβλέψεις κάνουν την εμφάνισή τους σε καθημερινή βάση στα ΜΜΕ, οι αντίστοιχες επιστημονικές στήλες έχουν την τιμητική τους μια φορά τον μήνα. Τέλος, όσον αφορά την χώρα μας, οι τραπεζικοί λογαριασμοί των μελλοντολόγων (αστρολόγοι, μέντιουμ, χαρτορίχτρες κ.α.) πλησιάζουν ποσά όμοια με αυτά του δημόσιου χρέους, την στιγμή που καθηγητές και επιστήμονες απολαμβάνουν τους «πλουσιοπάροχους» μισθούς του δημοσίου. Ας αναρωτηθούμε λοιπόν, πως είναι δυνατόν στην εποχή της γνώσης, της πληροφόρησης και της τεχνολογίας, μερίδες πληθυσμού να παραπλανούνται με τόσο μεγάλη επιτυχία.
του Σπύρου Κασάπη
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου